تئوری سیستم ها(4); - عملکرد سیستمی

عملکرد سیستمی

Systems Theory - Functions

همان طور که قبلا گفتیم، سیستم دارای عملکردیست که از طریق کنش و واکنش عناصر درونی و تحت تاثیر ترتیب مشخصی ایجاد می شه. به همین خاطر سیستم ها توسط عملکردشون تعریف می شن. اگر بخوایم به دید سیستمی به مسائل نگاه کنیم باید به عملکردشون توجه کنیم نه به اجزاشون به صورت منفرد. پس در این ویدیو به مبحث عملکرد می پردازیم. عملکرد، مفهومی بسیار گسترده و جزئی ضروری در تئوری سیستمه. این مفهوم در علوم زیادی از جمله ریاضی و مهندسی به کار گرفته می شه. اگر بخوایم به صورت ساده بگیم، عملکرد فرآیندیست که انرژی یا منابع را از حالتی به حالت دیگه انتقال میده. در این تعریف، سه نکته مهم وجود داره.

1- ما اجزایی رو داریم که ورودی ما رو تشکیل میدن. 2- فرآیندی که این ورودی ها را به شکلی تغییر میده. 3- اجزایی که به عنوان خروجی سیستم شناخته می شن.

ورودی، عناصری هستن که وارد سیستم می شن تا تحت فرآیندی تغییر کنن. برای مثال ورودی یک سیستم مکانیکی که اینجا یک ماشینه، سوخت هست. یا در یک سیستم طبیعی، آب جذب شده توسط ریشه ی درخت، ورودی اون سیستمه. نکته حائز اهمیت اینه که هر سیستمی فقط می تونه انواع محدودی از ورودی رو بپذیره. برای مثال، خودروی ما فقط میتونه از انواع مشخصی سوخت استفاده کنه. توانایی سیستم، مبنی بر پذیرش یا عدم پذیرش انواع ورودی، مفهومی رو شکل میده که به اون مرز سیستم میگیم. مرز سیستم به عنوان فیلتر ورودی سیستم عمل می کنه. اگر به پریزهای برق نگاه کنین می بینید که هر کدوم از اونا به گونه ای طراحی شدن که ورودی های محدودی رو می پذیرن. در واقع پریز های برق نقش فیلترهای ورودی رو برای سیستم الکتریکی اجرا می کنن.

بعد از مرحله ی ورودی به مرحله ی پردازش می رسیم. پردازش مجموعه ای از فعالیت هاییه که بر روی ورودی انجام میگیره تا به نتیجه ی نهایی دست پیدا کنیم. فرآیندها معمولا به عنوان دستورالعمل یا الگوریتم هایی شناخته میشه که برای تولید خروجی به کار میره. بیایید به پخت یه کیک نگاه کنیم. ورودی های مورد نیاز شامل تخم مرغ، آرد و آبه. فرآیند، اقداماتی هست  که روی این مواد صورت میگیره مثل هم زدن، مخلوط کردن و پخت و در نهایت خروجی ما که یک کیک خوشمزه و لذیذه.

فرآیند گفته شده برای تمام سیستم های موجود صادقه. از سیستم های کامپیوتری گرفته تا سیستم های طبیعی. باید بدونیم در طبیعت همه ی فرآیندها به صورت خطی نیستن. ممکنه دوره ای باشن و خاصیت بازخوردی داشته باشن. خاصیت بازخوردی به معنی اینه که خروجی یک فرآیند، ورودی فرآیند دیگه ای باشه.

این فرآیندها می تونن جزئی از سیستم باشن یا به صورت موازی با سیستم پیش برن. در فرآیندها، انرژی و منابعی وجود داره که از فیلترهای سیستم عبور می کنن و به محیط، عرضه می شن. ما حاصل این فرآیند رو خروجی میگیم. برای درک عملکرد سیستم فقط کافیه به ورودی ها و خروجی های اون نگاه کنیم و دیگه نیازی نیست فرآیندهای داخلی سیستم رو بررسی کنیم. ما به سیستم هایی که در مورد فرآیندهای داخلیشون اطلاعی نداریم، جعبه ی سیاه میگیم. جعبه های سیاه به دلیل پوشاندن پیچیدگی های درون سیستم حائز اهمیتند.

در زبان تئوری سیستم، عملکرد رو با فلش نشون میدیم. در ریاضیات از عملکرد به عنوان تابع یاد میشه. این عملکردهای سیستمی می تونن یک سویه یا دوسویه باشن. عملکردهای یک سویه، یک ورودی رو به یک خروجی خاص وصل می کنن. در حالیکه با استفاده از عملکرد های دوسویه می تونیم خروجی رو تحت فرآیندی معکوس به ورودی تبدیل کنیم. بیشتر عملکردها به صورت یک سویه هستن. تبدیل خروجی به ورودی در این عملکردها یا غیر ممکنه یا نیاز به صرف انرژی بسیاری داره. مثلا فرآیند رشد انسان فرآیندی یک سویه است. اما اسباب بازی های لگو نمونه ای از عملکرد دو سویه است که به راحتی برگشت پذیرن. نکته حائز اهمیت اینه که از عملکرد نمی تونیم برای تعریف یک مجموعه استفاده کنیم چرا که مجموعه ها هیچ عملکرد یکسانی ندارن. مثلا تعداد کشورهایی رو که در حال جنگند در نظر بگیرید. این کشورها مجموعه ی ما رو شکل میدن و چون عملکرد یکسانی ندارن نمیشه به صورت سیستم بررسیشون کرد. پس تنها راه درک این مجموعه بررسی اختیارات و ویژگی های منحصر به فرد هر کشوره.

با اینکه عملکرد سیستم در توصیف مجموعه، محدودیت داره. اما برای بررسی تمام سیستم ها قابل استفاده ست. نحوه ی کارکرد یک عملکرد کاملا مشخصه و این فقط به خاطر تجرد بالای این مفهومه که عنصر قدرتمندی در تفکر سیستمی به شمار میاد.